سازمان هواشناسی ایران گزارش کرده است که از روز جمعه ۳۰ اردیبهشت (۲۰ مه) طوفان گرد و غبار بار دیگر آسمان چندین شهر ایران را خواهد پوشاند.
این سازمان منشأ گرد و غبارها را «کشورهای همسایه غربی» دانسته و گفته است این طوفان به تدریج شماری از شهرهای ایران از شمال غرب و البرز تا جنوب و جنوب شرق کشور در بر خواهد گرفت.
طی دو ماه اخیر این چندمین باری است که ریزگردها زندگی در شماری از استان‌های ایران را مختل می‌کنند. پیش از این مقامات محلی در پی وقوع این طوفان‌ها مدارس و ادارات را در چندین استان تعطیل کرده بودند.
هر چند هجوم ریزگردها در ایران اتفاق تازه‌ای به شمار نمی‌رود، با این حال این پدیده در ۱۵ سال اخیر افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. غبارهای برخاسته از خاک با افزایش شاخص‌های آلایندگی، مشکلات تنفسی برای افراد ایجاد می‌کنند و همچنین پیامدهای منفی و زیانباری برای محیط زیست دارند.
منشأ خارجی گرد و غبارها چیست؟
عراق، در کنار عربستان و سوریه، یکی از بزرگترین کانون‌های تولید گرد و غبار در منطقه برشمرده می‌شود. یک مطالعه که توسط بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ انجام شده نشان داده است که طوفان‌ها سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار برای منطقه خاورمیانه هزینه تولید می‌کند.
هر چند بخشی از این گرد و غبارها حاصل کانون‌های طبیعی است، با این حال سازمان ملل متحد خواستار اقدام جهانی علیه پدیده «گرد و غبار انسانی» شده است. این گرد و غبار بر خلاف گرد و غبار تولید شده توسط بیابان‌ها، ناشی از ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه، از میان بردن پوشش گیاهی کافی، تخریب زمین‌ها و نابود کردن منابع آبی از طریق زدن سدهای زیاد است.
دانشمندان می‌گویند در حال حاضر گرد و غبار طبیعی سه برابر گرد و غبار انسانی است، اما میزان انسانی آن در حال افزایش است. در منطقه خاورمیانه علاوه بر وجود بیابان‌های طبیعی، ساخت سد بر روی دجله و فرات در عراق و ترکیه به کاهش دبی آب این رودخانهها منجر شده و در نتیجه با خشک شدن تالاب‌های مسیر و بستر رودخانهها، کانون‌های ریزگرد جدیدی در این کشور فعال شده‌اند.
در روزهای گذشته لایه‌ای ضخیم از گرد و غبار نارنجی که میزان آلاینده‌ها را به ۶۰ برابر حالت عادی افزایش داده بود، آسمان شهرهای عراق را پوشاند و مراکز آموزشی و ادارات در ۷ استان این کشور از جمله در شهرهای بغداد، نجف و کربلا تعطیل شدند. بیش از ۵ هزار نفر در ماه جاری در پی وقوع طوفان گرد و غبار در بیمارستان‌های عراق بستری شدند. فرودگاه بین‌المللی بغداد نیز به دلیل کاهش دید به تنها ۳۰۰ متر پروازهایشان را لغو کرد. پروازهای این هفته در کویت نیز به همین دلیل متوقف شدند.
این وضعیت به ایران نیز سرایت کرد تا آنجا که استان‌های مرزی، همچون ایلام، اعلام وضعیت اضطراری کردند. در قصر شیرین در استان کرمانشاه دید به تنها ۲۰ متر کاهش پیدا کرد که در حالت عادی حدود ۱۰ هزار متر است.
با این حال کارشناسان می‌گویند طوفان خاک بلند شده از نواحی بیابانی این کشور، هرچند به سرعت وارد ایران می‌شود، اما به دلیل وجود کوه‌های زاگرس مسیر حرکت آن به مرکز سد شده و در نتیجه نمی‌تواند مسئول آلایندگی دیگر استان‌ها باشد.
کانون‌های داخلی و نقش سازمان‌های کشوری
مقامات ایرانی درباره منشأ ریزگردهایی که آسمان شهرها را می‌پوشانند اظهارات ضد و نقیض متعددی کرده‌اند. در حالی که شماری منبع اصلی آن‌ها را خارجی می‌دانند، شماری دیگر منشا آن را داخلی برمی‌شمارند و می‌گویند برای مثال علت گرد و غبار اخیر تهران کانون‌های اطراف این شهر بوده است.
علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی ایران، گفته است ۷۰ درصد ریزگردهای کشور منشأ داخلی دارند. به گفته منتقدان، احداث بی‌رویه سد و ندادن حق‌آبه تالاب‌ها توسط وزارت نیرو و خشک شدن متعاقب آن‌ها، در کنار مصرف ۸۹ درصدی آب کشور در بخش کشاورزی و با الگوی کشت ناصحیح که توسط وزارت جهاد کشاورزی ترویج می‌شود کانون‌های گرد و غبار جدیدی را در کشور به وجود آورده است.
کارشناسان می‌گویند خشک‌سالی، بیابان‌زایی، کاهش میزان بارندگی، از میان رفتن پوشش سبز نواحی شهری و حاشیه شهری به این مشکل دامن زده است.
ناسا به کمک خاورمیانه می‌آید؟
سازمان فضایی آمریکا، ناسا، قرار است به زودی در ماه ژوئن پروژه‌ای را در ایستگاه فضایی بین‌المللی کلید بزند که می‌تواند به خاورمیانه در پیش‌بینی طوفان‌های گرد و غبار و اثرات آن بر زمین کمک کند.
این ابزار علمی که توسط یک موشک اسپیس‌ایکس در ۷ ژوئن به مدار زمین فرستاده خواهد شد، در اندازه‌گیری گرد و غبار معدنی در جو زمین به دانشمندان کمک خواهد کرد. مهندسان ناسا برای این کار از یک بازوی رباتیک برای اتصال یک طیف‌سنج تصویربرداری جدید استفاده خواهند کرد. پژوهشگران می‌گویند این اندازه‌گیری‌ها خلأ در داده‌های موجود در مورد مناطق خشک جهان را پر کرده و می‌تواند به محققان کمک کند تا زمان رسیدن طوفان‌های گرد و غبار را پیش‌بینی کنند.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
به گفته محققان ناسا، طوفان‌های گرد و خاک خاورمیانه به دلیل چرای بیش از حد دام‌ها، جنگل‌زدایی، استفاده بیش از حد از آب رودخانهها و زدن سدهای زیاد در حال افزایش است.
سالانه حدود ۲ میلیارد تن گرد و غبار از زمین به جو داخل می‌شود و نقشی حیاتی در اکوسیستم‌ها ایفا می‌کند. یک تحقیق ناسا در سال ۲۰۱۵ نشان داده بود گرد و غبار بلند شده از صحرای آفریقا مواد مغذی برای جنگل‌های بارانی آمازون و حتی رشد صخره‌های مرجانی اقیانوسی را فراهم می‌کند.
کارشناسان علم محیط زیست می‌گویند در حال حاضر مهم‌ترین کاری که می‌توان در برابر ریزگردها انجام داد پیشگیری، توسعه پوشش گیاهی و جنگلی، کاهش سدسازی و احیای رودخانهها و تالاب‌ها است.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0